1.Toprak kaynaklı hastalık ve zararlılar geniş alanlarda üretimi yapılan karpuzda bazı yıllarda önemli zararlara neden olabilmektedir. Özellikle karpuz, kavun, hıyar ve kavun'un da içinde olduğu kabakgiller familyası sebzelerinde yaygın olarak görülen, toprak kaynaklı olan Fusarium hastalığı (halk arasında solgunluk olarak da bilinir) ve bazı üretim alanlarında görülen nematod zararlısı (halk arasında patateslenme olarak da bilinir) verim ve meyve kalitesinin azalmasına neden olmaktadır. Nematod zararlısı ile mücadelede kesin çözüm yoktur. Hastalık sorununun çözümüne ilişkin ise kimyasal mücadele çözüm değildir. Çözüme ilişkin diğer bir klasik yöntem, en az 5 yıllık ürün münavebesidir. Yani beş süre ile hastalık bulunan tarlada, karpuz, kavun, hıyar ve kabak yetiştirilmemesidir. Yoğun olarak üretimin yapıldığı bölgemiz arazilerinde, bu çözüm maalesef etkili olmamaktadır. Diğer bir yöntem hastalık ve zararlılara dayanıklı çeşit kullanımıdır. Ancak piyasada ki her karpuz çeşidinin bu hastalık ve zararlıya dayanıklılığı yoktur. Bu noktada, hastalık ya da zararlı ile bulaşık üretim araziniz varsa burada zarar görmeden karpuz yetiştirmek için aşılı fide kullanımı uygun bir yöntem gibi görünmektedir.
2.Aşılı fide ile karpuz yetiştiriciliği, aşısız fidelere göre bitki gelişimini (yaprak sayısı, yaprak iriliği, dallanma vb.) arttırıyor. Okulumuzda yaptığımız çalışmalarda, hem tünel altına yapılan erken dikimlerde hem de geççi dikimlerde aşılı fidelerin bitki büyümesini arttırdığını gözlemledik. Ancak düşük toprak sıcaklıklarının yaşandığı erken dönem dikimlerinde aşılı ile aşısız bitkiler arasındaki büyüme farkı daha belirgin iken, geççi dikimlerde ki fark çok belirgin olmamıştır. Diğer önemli bir konu, kullanılan anaç ve çeşide göre bitki gelişimi değişmektedir. Anaç-çeşit uyumu önemlidir.
3.Aşılı fide ile karpuz yetiştiriciliği, aşısız fidelere göre verimi (meyve ağırlığı, bitki başına meyve sayısı, dekara verim) arttırıyor. Yine yaptığımız çalışmalarda, hem tünel altına yapılan erken dikimlerde hem de geççi dikimlerde aşılı fidelerin aşısızlara göre verimi arttırdığını gözlemledik. Düşük toprak sıcaklıklarının yaşandığı erken dönem dikimlerinde aşılı ile aşısız bitkiler arasındaki verim farkı daha belirgin iken, geççi dikimlerde ki verim farkı çok belirgin olmamıştır. Yine verimde de önemli diğer bir konu, dekara verim seçilen anaç ve çeşide göre değişiklik göstermektedir. Anaç-çeşit uyumu önemlidir.
4.Aşılı fide tarımsal ilaçların kullanımını azalttığı gözlenmiştir. Aşılı fidede kullanılan kabak anaçlarının hastalık ve zararlılara dayanıklı olması yanında daha iyi gelişmiş bitkiler sağlaması da tarımsal ilaç kullanımının azalmasında etkili olmaktadır.
5. Aşılı fide kullanımı, dekara kullanılan fide sayısında tasarruf sağlar. Bu konuda üreticilerin, dekara daha az fide kullanıyoruz ancak daha yüksek fiyattan aşılı fide satın alıyoruz gibi bir yaklaşımı olabilir. Ancak, dekara verim aşılı fidelerde daha yüksek olmaktadır.
6. Tuzluluk sorunu olan topraklarda, kullanılan kabak anaçlarının kökleri tuz sorunundan daha az zarar gördüğü için bu tip üretim alanlarında sorunsuz karpuz üretimine olanak sağlıyor.
7. Aşılı karpuz bitkilerinin daha erken çiçeklendiği genelde söylenir. Ancak bizim çalışmalarımızda edindiğimiz sonuç her aşılı karpuzun erken çiçeklenmediği yönündedir. Çiçeklenme tarihi ve buna bağlı olarak meyve tutumu aşılı karpuzlarda aşısızlara göre erken olacak şeklinde bir sonuç yoktur. Çiçeklenme tarihi ve buna bağlı olarak, erken meyve bağlama seçilen anaca-çeşide ve erkenci ve geççi üretime göre değişmektedir.
8. Aşılı karpuzlarda meyve iriliği de tüketiciler tarafından istenmeyen bir durum olarak gündeme getirilmektedir. Dört kişilik çekirdek aile yapısının yaygın olduğu günümüzde, iri karpuz meyvelerini kısa sürede tüketmek zor olmaktadır. Yurtdışında ki bazı ülkelerde olduğu gibi dilim şeklinde perakende satışın olmadığı karpuzda, çok iri meyve istenmeyen bir durum olarak karşımıza çıkabilmektedir. Şu bilinmelidir ki piyasada bulunan bütün iri karpuzlar aşılı demek değildir. Aşılı fide ile yetiştiriciliğin karpuz meyve iriliğini arttırdığı doğrudur. Ancak pek çok yeni karpuz çeşidi, aşılı yetiştirilmediği halde iri meyve özelliğine sahiptir. Bu konuda, aşılı fide ile yetiştiricilik yapılacaksa, anacın üstüne çeşit olarak iri meyve oluşturma özelliğine sahip çeşitler yerine küçük ve orta büyüklükte meyve oluşturan çeşitler seçilerek, tüketicinin istemediği çok iri meyve şikayeti çözülmüş olur.
9. Son olarak meyve şeker oranı, sertlik, liflilik, kabuk kalınlığı, kabak tat, meyvede sarı şeritler gibi tartışma yaratan konulara gelecek olursak; yaptığımız çalışmalar bize göstermiştir ki, doğru anaç-çeşit seçimi yada diğer bir ifade ile uyumu iyi anaç-çeşit ve doğru zamanda yapılan hasat ile meyvede kalite sorunları yaşanmadan aşılı fide ile karpuz yetiştiriciliği yapılabilir. Bölgemizde, genelde karpuz pazarlama, götürü usulü ve tek seferde hasat şeklinde yapılmaktadır. Kademeli hasat daha az uygulanmaktır. Tek seferde yapılan hasat, hasatların zamanından önce ve sonra yapılmasına neden olmaktadır. Kabak tat, meyve eti renk değişikliği, tat gibi şikayet edilen meyve özelliklerinin zamanından önce veya sonra yapılan hasatlarda gözlenmiştir.
Meyve kalite özelliklerinde diğer önemli bir konu, anaç-çeşit uyumudur. Uyumu iyi olan bazı anaç-çeşit bitkilerinin meyvelerinin şeker oranları, kabuk kalınlıkları, sertlik özellikleri aşısız bitkilerden daha iyi olduğu gözlenmiştir.
Ne Yapmalıyız?
Ülkemizde ve bölgemizde ekonomik önemi olan karpuzda, aşılı fide kullanımının, toprak kaynaklı hastalık ve zararlılara karşı dayanımı, düşük toprak sıcaklıklarına uyumu, tuzluluk stresine dayanımı, tarımsal ilaç kullanımının azalması gibi pek çok avantajı nedeniyle tarımsal üretimde yer almasının kaçınılmaz olduğu düşünülmektedir. Maalesef bölgemiz arazilerinde de yukarıda sözü geçen ve karpuzda önemli kayıplara neden olan hastalık ve zararlılarla bulaşık olanları vardır. Bu noktada önemli olan, bölgemize ve yetiştirme şeklimize (mini plastik tünel veya açıkta vb.) uygun anaç-çeşit seçimi yapılarak ve hasat zamanına dikkat edilerek kalite özelikleri yüksek karpuz yetiştirmektir. Yani, aşılı fide için, rastgele seçilen anaç ve üstüne rastgele seçilen çeşit yerine, önceden denenmiş, kalite özellikleri iyi olan anaç ile çeşit aşılı fide için tercih edilmelidir.
