Trabzon hurması
Trabzon hurması (Diospyros Kaki L.) Ebenaceae familyasına ait çok yıllık bir bitkidir. Trabzon hurmaları Diospyros cinsine girer. Diospyros’un kelime anlamı; Dios (Baştanrı, Jupiter) ve Pyros (dane) kelimelerinin birleşmesi ile meydana gelmiş olan “Tanrıların yiyeceği”dir.
Meyvelerinin görünümlerinin güzelliği ve tatlarının mükemmelliğinden dolayı bu ismi almıştır. Anavatanı Çin olan bu meyvenin çok eski tarihlerde Çin’den Japonya’ya getirilip üretimine başlanmıştır. Türkiye’ye hangi tarihte getirildiği bilinmemekle birlikte çok eskiden beri Trabzon hurması yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bir subtropik iklim meyvesi olan Trabzon hurması ülkemizde en çok Akdeniz Bölgesi’nde yetiştirilmektedir.
Bu meyve türü kışın yapraklarını döktüğü için daha serin bölgelerde özellikle Karadeniz, Ege ve Marmara Bölgeleri’nde yetiştiriciliğine rastlanmaktadır. Trabzon hurmaları geç çiçeklendikleri için erken ilkbahar donlarından etkilenmez. Çeşitlerin meyvelerini olgunlaştırabilmeleri için 140-160 gün gibi uzun bir zaman aralığına ihtiyaçları vardır. Sertken yenebilen (tadı buruk olmayan) çeşitler, meyvelerini olgunlaştırabilmeleri için diğerlerine göre daha fazla sıcaklık toplamına ihtiyaç duyar. Trabzon hurmaları yüksek hava nemi ister ve en kaliteli meyveler nemli bölgelerden elde edilir. Hava neminin az olduğu bölgelerde sulama yapılarak iyi ürün alınabilir. Ancak bu bölgelerde meyvelerde güneş yanıklığı görülebilir, bunun için tedbir alınmalıdır. Özellikle sürgün gelişiminin ve meyve büyümesinin olduğu ilkbahar ve yaz aylarında bitkinin yeterli ve düzenli suyunu aldığından emin olunmalıdır. Yetersiz sulama bu aşamada meyve dökümlerine sebep olabilir. Düzensiz sulama ve meyve olumuna yakın yapılan sulama meyvelerde çatlamaya neden olabilmektedir. Bu sebeple yeşilden sarıya dönen meyvelerde sulama yapılmamalıdır. Toprak analiz sonuçlarına göre bir gübreleme programı oluşturulmalı ve bu program takip edilmelidir. Genel olarak Trabzon hurma ağaçlarının azot ihtiyacı fazladır. Verilen azot toprağa gömüleli ve hemen sulama yapılmalıdır. Aşırı azot uygulaması çiçek ve meyve dökümlerine sebep olur. Potasyumlu gübrenin meyve kalitesi üzerine etkisi fazladır. Ancak potasyum fazlalığı magnezyum noksanlığına yol açar ve yapraklar erken dökülürler. Aşırı meyve tutumu, tozlanma veya döllenmenin olmaması, aşırı sulama, susuz kalma, azotlu gübreleme sonuncu dengesiz vejetatif gelişim, unlu bit zararlısı, potasyum fazlalığı veya mangan noksanlığı gibi sebepler meyve dökümüne sebep olur. Bazen de ihracata daha kaliteli meyve temin etmek için; her meyve dalında bir meyve bırakılır ve etrafındaki yapraklar meyveye zarar vermemesi için koparılıp temizlenir. Trabzon hurması ağaçları genel olarak rüzgârlardan zarar görmez. Ancak fazla rüzgâr alan yerlerde, sonbaharda meyve olgunluk zamanında, meyveler yaprak ve dallardan zarar görür bu da kalitenin düşmesine neden olur. Trabzon hurması ağacının dalları çok gevrektir, bu yüzden şiddetli rüzgâr, meyve yüklü dalların kırılmasına sebep olabilir. Bu durumu önlemek için dallar mutlaka hereklerle desteklenmelidir. Trabzon hurması ağacı çelik ve aşı yöntemi ile çoğaltılır. Ancak çeliklerin köklenmeleri çok zor olduğundan genellikle aşılama yöntemleri tercin edilir. Göz ve kalem aşı olarak iki şekilde gerçekleştirilen aşılama uygun anaca yapılır. Bahçe kurulumu için; dalları çok gevrek olduğu için şiddetli rüzgâr alan yerler tercih edilmemelidir. Gerekli görüldüğü durumlarda servi ile rüzgar önlenebilir. Seçim önceliği çekirdeksiz, sert etli, yola ve muhafaza dayanıklı çeşitlere verilmelidir. Bahçe kurulumunda erkenci, orta ve geçici çeşit tercihi Pazar süresini uzatır. Çeşitlere göre verime yatma yılları değişmekle birlikte, Pazar ağı geniş verimli bir çok yıllık bitkidir. Hasat; meyveler tam olarak sarımsı turuncu bir hal aldığında yapılmalı ve sert olmalıdır. Tadı buruk çeşitlerde, meyve ağaçta yumuşayıp yeme olgunluğuna gelinceye kadar bekletilebilir ancak kuş ve böcek zararına karşı mutlaka önlem alınmalıdır. Meyveler toplanırken dikkatli olunmalıdır çünkü dallar çok gevrek olduğu için kırılabilir ya da çanak yapraklar ağaçta kalarak meyvenin olgunlaşmadan çürümesine neden olabilir. Güneş yanığı ve böcek zararı olmayan şekil ve görünüş yönünden aynı iri meyveler; 1. Sınır meyvelerdir. Şekil ve görünüş olarak bir örnek olmayan böcek zararı ve güneş lekesi olmayan meyveler; 2. Sınıf meyvelerdir. Tadı buruk olan çeşitlerde; etilen odalarında olgunlaştırma, ethrel solusyonuna batırarak olgunlaştırma, karbondioksit uygulamasıyla burukluğun giderilmesi, kireçli suda bekletme, 21 derece 2-3 hafta bekletme gibi takviye işlemlerle olgunlaşması hızlandırılarak yenebilecek duruma getirilmesi sağlanır. Taze tüketiminin yanında; Uzak doğu ülkelerinde dondurularak kış aylarında da Pazar oluşturulmaktadır. Kurutularak da tüketiciye hitap eden Trabzon hurması, taze tüketime uygun olmayan meyvelerin 2’ye veya 4’e bölünerek ipe dizilmesi veya kabukları soyularak bütün olarak kurutulması ile de tercih edilmektedir.
Kaynak
Bademli kooperatifi,
tarımsal araştırmalar genel müdürlüğü,
https://defteriniz.com/trabzon-hurmasi-uretimi-meyve-yetistirme/25397/ ,
ÖZCAN, M.1994 b. 1.Uluslararası Trabzon Hurması yetiştirilmesi, ihracatı ve sorunları paneli- 2 kasım 1994, Ünye, Türkite 18 s.
YILDIRIM, O. 1996 Bahçe bitkileri sulama tekniği Ankara üniversitesi ziraat fakültesi yayınları: 1438, ders kitabı: 420, 188