İyot eksikliği, gelişmekte olan ülkeler dışında çok nadir görülen bir doğumsal (konjenital) hipotiroidi (tiroid bezinin yeterince çalışmaması) nedenidir.
Doğumsal hipotiroidi bulguları yaşamın ilk haftalarında ortaya çıkar. Yenidoğanda kabızlık, emme güçlüğü, iştahsızlık, letarji, uzamış sarılık, soğuk cilt, deride mermer görünümü, makroglossi, kalın kaba ses, geniş fontanel ve sutura açıklığı, hipotoni, hiporeflexi, deri kuruluğu, göbek fıtığı dikkat çekici bulgulardandır. Özellikle hipotermi, büyük arka fontanel, emme güçlüğü, uzamış yenidoğan sarılığı erken tanıda önemlidir.
6-12.haftalardan sonra klinik bulgular belirginleşir. Kaba yüz görünümü, yayvan burun, çökük burun kökü, makroglossi, batın distansiyonu, kabızlık, büyük dil, diş çıkmasında gecikme, deride mermerleşme, beslenme sorunları, boy uzamasında gerilik, motor ve mental gerilik büyük süt çocuklarında görülen klasik hipotiroidi bulgularıdır.
Çocukluk çağında iyot yetersizliği yetişkinlere kıyasla daha ciddi sorunlara neden olur.Yeterli iyot alamayan çocuklarda mental gerilik ve krenitizim gözlenir.Kretinizim nörolojik ve fiziksel sorunlar oluşturan bir rahatsızlık olup bireylerde mental ve fiziksel gerilik,kas erimesi,sağırlık ve dilsizlik gözlenebilir.Daha hafif vakalarda konuşma güçlüğ,kilo almaya meyil ve öğrenme güçlüğü vardır.
İyot, tiroid hormon sentezi için gerekli bir eser element olup vücudumuzda toplam 15-20 mg bulunur. Günlük iyot gereksinimi ; adelosan ve erişkinlerde 150 mikrogram/gün iken gebe ve emzirenlerde 175-200 mikrogram/gün, 1-10 yaş arası çocuklarda 70-120 mikrogram/gün, 1 yaş altı bebeklerde ise 50 mikrogram/gündür. Bir toplumda günlük iyot alımının yetersiz olması, toplumda birçok fonksiyonel ve gelişimsel anomalilere yol açar.
Yetişkinlerde günlük iyot ihtiyacı bir çay kaşığı iyotlu tuz ile karşılanır.
DEĞİŞİK YAŞLARDA İYOT EKSİKLİĞİ ETKİLERİ
FETÜS
-Düşük doğum ağırlığı
-Doğumsal anomaliler
-Nörolojik kretenizm( Zeka geriliği,sağırlık,dilsizlik,spastik displeji,şaşılık)
-Miksödematöz kretenizm(Cücelik,zeka geriliği,psikomotor gerilik,hipotiroidi)
YENİDOĞAN
-Hipotiroidi
ÇOCUK-ADELOSAN
-Guatr
-Jüvenil hipotiroidi
-Mental fonksiyonlarda bozulma
-Büyüme-gelişme geriliği
ERİŞKİN
-Guatr ve komplikasyonları
-Hipotiroidi
-Mental fonksiyonlarda bozulma
-İyoda bağlı hipotiroidi
iyot eksikliğinde en büyük zararı çocuk ve adelosanlar ile gebe anne ve bebeği görmektedir.
Bugün dünyada milyonlarca insan -iyot eksikliği hastalığı ve sorunları- yaşamaktadır. Önlenebilir toplumsal sağlık sorunları arasında 1. sırada yer alır. Guatr oranı, idrarda iyot eksikliği, kanda TSH yüksekliği saptanan bireylerin oranı gibi ölçütlere göre bir bölgede iyot eksikliğinin derecesi saptanabilir. Türkiye orta-ağır iyot eksikliğinin olduğu bölgeler içeren ülkelerdendir. Karadeniz, Doğu Anadolu, İç Anadolu, Kastamonu yöresi ile Isparta-Burdur bölgeleri iyot eksikliğinin çok gözlendiği bölgelerdir.
İyot eksikliğine bağlı hipotiroidi vakalarında T4 düşük, TSH yüksek, T3 normal veya hafif yüksek olabilir.
TANI: Erken tanı ancak tarama testleri ile yapılabilir. Tüm yenidoğanlarda doğumu takiben 1-5. günlerde yapılan tarama testleri, 20-25 yıldır birçok ülkede uygulanmaktadır. Ülkemizde 2007 yılından beri TSH ile yenidoğan taraması başlamıştır.
Primer hipotiroidide T4 düşük, TSH yüksektir(>20MÜ/L)
ENDEMİK GUATR
Dünyada en sık görülen tiroid hastalığıdır. En önemli sebebi iyot eksikliğidir. İyot eksikliği bölgelerinde doğan yenidoğanların birçoğunda tarama testlerinde TSH yüksek bulunur.
İyot eksikliğinin ağır ve hamileliğin ilk embriyonal döneminde başladığı durumlarda sağırlık, dilsizlik, spastik displeji, şaşılık ile giden nörolojik kretenizm tablosu oluşur.
İyot eksikliğinin göreceli geç başladığı erken fetal dönemde ; ağır büyüme geriliği, mental gerilik ve guatr ile karakterize endemik kretenizm tablosu gelişir. Endemik guatr bölgelerinde doğan çocuklarda zeka geriliği tek bulgu olabilir.
Tüm bu iyot eksikliği hastalıklarının önlenmesi için yapılacak tek şey, gebelikten önce ve gebelik boyunca anne adayları ve yenidoğanların öncelikli olarak tüm yaşamları boyunca iyot açığının giderilmesidir . Bugün tüm dünyada iyot eksikliğini gidermeye yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Birçok Avrupa ülkesinde bu sorun çözümlenmişken Türkiye'de hala iyot eksikliği çözümleme çalışmaları devam etmektedir. Bu amaçla sofra tuzları 1968'den beri iyotlanmaktadır. İyotlu tuzun kullanımı için toplum ve sağlık personeli bilinçlendirme çalışmaları devam etmektedir.
SAĞLIĞINIZ İÇİN AZ AMA İYOTLU TUZ KULLANIN